Độc đáo cầu thang gắn mosaic ở Moraga(San Francisco)

Nằm sát bờ biển phía Tây nước Mỹ, San Francisco là thành phố lớn thứ tư của bang California. Do địa hình nhiều đồi, thành phố có đặc điểm nổi bật là có đến hàng trăm đường cầu thang dành cho người đi bộ uốn lượn trên 42 quả đồi.

Một số đường đồi dốc trở thành những điểm tham quan đẹp của thành phố. Ví dụ đường hoa Lombard nằm trên đồi Nga. Con đường dốc đứng được trồng đầy hoa hai bên tạo thành đường lượn zích zắc để giảm độ dốc (27 độ) cho xe lưu thông. Hầu hết các cầu thang đi bộ đều được đổ bê tông hoặc lát đá. Để thu hút khách du lịch, Chính quyền  thành phố tổ chức Ngày Cầu thang (Stairway Day) 5 tháng 5 thành sự kiện thường niên như một lễ hội cho khách đi bộ.

Nghệ sĩ Joel Bennett đưa chúng tôi tới địa chỉ đường 16 cắt phố Moraga. Chúng tôi thực sự ngỡ ngàng trước vẻ độc đáo và đầy tính sáng tạo của công trình này. Một bức tranh khảm gốm lộng lẫy theo bố cục dọc đứng của cầu thang có 163 bậc dẫn lên đỉnh đồi. Đứng từ dưới ngước nhìn lên, bạn nhận thấy hình ảnh mặt trời, mặt trăng, vườn hoa với hàng nghìn các loài hoa và chim thú đang lấp lánh dưới ánh mặt trời. Đặt chân lên từng bậc cầu thang, chúng tôi vừa ngắm nghía và xuýt xoa sự kỳ công sáng tạo của các bạn nghệ sĩ và cộng đồng cư dân nơi đây. Bước lên bậc thang trên cùng,  khung cảnh toàn thành phố với những tòa nhà màu trắng nổi bật trên biển Đại Tây Dương xanh ngắt trông thật hùng vĩ.

Chỉ cách đây không lâu, đầu năm 2003, hai nữ nghệ sĩ Aileen Barr và Colette Crutcher (người San Francisco) sau khi đi du lịch Italia về đã tràn đầy cảm hứng trước công trình nghệ thuật cầu thang gắn gốm nổi tiếng Scala ở thành phố Caltagirone. Hai nghệ sĩ đã quyết tâm vận động cộng đồng chung tay thực hiện dự án biến chiếc cầu thang bê tông ở đại lộ 16 Moraga thành một tác phẩm nghệ thuật gắn gốm.

Chiếc cầu thang bê tông này được xây dựng từ năm 1926 có 163 bậc, hai bên là sườn đồi được trồng nhiều hoa và cỏ. Công trình công cộng này thuộc sở hữu của thành phố, nên hai nghệ sĩ đã phải xin phép thành phố cho thực hiện dự án.  Ngay lập tức sau khi được thành phố chấp thuận, hai nữ nghệ sĩ đã vận động được hơn 300 nghệ sĩ chuyên và không chuyên từ cộng đồng cư dân sống quanh đó tham gia vào dự án này. Ý tưởng của họ là tạo nên bức tranh gốm trang trí được gắn vào phần mặt đứng của cầu thang để khi nhìn từ dưới lên mọi người sẽ được chiêm ngưỡng một tác phẩm nghệ thuật hoành tráng bằng gốm trong lòng thành phố.

Các nghệ sĩ vận hành dự án này theo phương thức xã hội hóa. Họ kêu gọi tài trợ từ các quỹ, các doanh nghiệp và cá nhân. Những thông tin về các nhà tài trợ với khoản tiền đóng góp  được công bố trên website  của dự án. Các tình nguyện viên với đủ lứa tuổi từ già tới trẻ tham gia đóng góp công sức. Hai nghệ sĩ Aileen Barr và Colette Crutcher đã vẽ phác thảo tổng thể cho cả cầu thang, sau đó chia ra thành 163 bản vẽ của mỗi bậc. Các nghệ sĩ và nhiều gia đình nhận những viên gốm màu và bản vẽ về để gắn theo mẫu. Mỗi bản vẽ được gắn thành trích đoạn của bức vẽ tổng thể. Gốm được gắn lên những tấm lưới ở xưởng sau đó mang ra thi công tại hiện trường theo đúng truyền thống gắn mosaic ở các nước châu Âu. Những hình thú, chim, cá bằng gốm trang trí trong bức tranh do 220 nghệ sĩ và quần chúng làm bằng tay đóng góp.

Ban đầu, những người điều hành dự án dự kiến hoàn thành cầu thang vào tháng 8-2004 nhưng thực tế phải đến tháng 8-2005 họ mới hoàn thành. Nghĩa là dự án đã được tiến hành trong 2 năm với sự giúp đỡ của 70 nhà tài trợ và hơn 300 nghệ sĩ và công chúng tình nguyện. Hãng KZ Tile-một công ty gạch ốp lát lớn của San Francisco đã nhận tài trợ về phần kỹ thuật gắn cố định lên mặt đứng cầu thang và tài trợ luôn cả gạch chống trơn trượt lên phần bậc để chân của toàn bộ cầu thang. Ngày 27-8-2005 cả thành phố San Francisco đã tưng bừng làm lễ khánh thành tác phẩm cầu thang gắn gốm nghệ thuật này. Cắt băng tại buổi lễ chính là GS.Francesco Pignataro, thị trưởng thành phố Caltagirone nơi có cầu thang gốm Scala nổi tiếng đã truyền cảm hứng sáng tạo cho các nghệ sĩ San Francisco. Nhìn vào website của dự án cầu thang gốm ở San Francisco, chúng ta còn được biết đến rất nhiều cầu thang gắn gốm đẹp ở Rio de Janero (Brazil), ở Anh, ở Tunizi, ở Sydney (Ôxtrâylia)...

Nguyễn Thu Thủy